NORA BATESON: 18 september live vanuit studio NVRG

New steps to an ecology of mind
Systemische wortels in een woelige wereld

De coronacrisis toont ons dat levende systemen op talloze complexe wijzen onderling verbonden zijn. Zo kan een micro-organisme op een markt in China ons hele leven ontwrichten. Maar ook toont de crisis dat individuen, gezinnen, en gemeenschappen zich razendsnel kunnen aanpassen en reorganiseren. Wij werken thuis, communiceren middels computers, raken geïnformeerd door de media die we vertrouwen. De gevolgen van dergelijke aanpassingen voor de lange termijn zijn onvoorspelbaar en kunnen zich op allerlei gebieden manifesteren: wij krijgen huidhonger, de beurzen storten in, de lucht klaart op.

Het maakt ons duidelijk dat problemen niet eenduidig zijn, en mogelijke oplossingen vanuit meerdere perspectieven bekeken moeten worden. Zo illustreert de coronacrisis eens te meer het belang van een systemische visie en benadering. Het lijkt ons dan ook bij uitstek een moment om onze systeemtheoretische wortels hernieuwde aandacht te geven. Het gedachtegoed van Gregory Bateson, een van de pioniers van de systeemtheorie, is hierbij nog onverminderd actueel. In zijn boek ‘Steps to an ecology of mind’, geschreven in 1972, streefde hij er naar levende systemen in hun totale samenhang te bezien: talloze subsystemen vormen tezamen het grotere leefsysteem en zijn voor hun voortbestaan daarvan afhankelijk.

Centrale vraag

Als mensen beschikken wij over de unieke mogelijkheid besef te hebben van zowel de eigen wording als van de wording van het geheel. Dit ‘systemisch bewustzijn’ is zowel een vloek als een zegen, zoals we in onze praktijk dagelijks zien. Het maakt dat we ons bewust zijn van onszelf, elkaar en elkaars verwachtingen, met als gevolg dat we teleurgesteld en terneergeslagen kunnen worden maar ook verliefd en verheugd. En al deze verwachtingen, gevoelens en interacties zijn onderdeel van een groter leefsysteem waarin talloze draden ons met onze talloze netwerken verbinden.

Als systeemtherapeut en systeemtherapeutisch werker moeten we zien te navigeren in deze complexe systemen, waarbij zich steeds opnieuw de vraag aandient: welke route moeten we kiezen? De weg van de emotie, de weg van het gedrag, de weg van de directiviteit of van het achteroverzitten? De weg van de biologie, van de psychologie, van de cultuur of van de gender?

Deze spannende vraag is het onderwerp van het congres: hoe complexiteit te herkennen en te hanteren zonder te verdrinken in de veelheid? Wat is te weinig, wat is te veel en wat is systemisch gezien goed genoeg? En dat binnen een DBC-gestuurde ggz waarin individuele scorelijsten leidend zijn voor de beoordeling van onze systemische bemoeienis.

Hybride werkvorm

Tijdens dit NVRG-Congres onderzoeken we deze vraag in een hybride werkvorm, waarin we zowel live als online breed kunnen uitwaaieren, maar ook smal kunnen toespitsen. Zo is er ruimte om samen te onderzoeken of en hoe we relationele problemen moeten en kunnen begrijpen in samenhang met klimaatcrisis, armoede, economische ontwikkelingen, epi-genetica en/of kunstmatige intelligentie. En hoe dit begrip vervolgens in de spreekkamer vorm te geven.

We hebben Nora Bateson, de dochter van de pionier, en directeur van het Bateson Institute, uitgenodigd om met ons naar antwoorden op deze vragen te zoeken. Zij ontwikkelde de ‘Warm Data Labs’, een werkwijze om met grote groepen complexe vraagstukken vanuit verschillende contexten te onderzoeken. Op deze dag gaan we gezamenlijk experimenteren met deze 'Warm Data Labs'.