Leden in beeld: Jacomijn Jacobs over beeldbellen in tijden van corona

Jacomijn, er zijn vast dingen waar mensen niet meteen aan denken bij beeldbellen, waar kun je zoal tegenaan lopen?

Ten eerste is het goed een aantal regisserende en structurerende zaken van tevoren te regelen. Zorg dat je internetverbinding het doet en dat je weet op hoeveel afstand je van je PC moet zitten voor optimaal oogcontact. Zit je bijvoorbeeld te dicht op je scherm, dan lijkt het alsof je de cliënt niet recht aankijkt. Zorg dat je vijf minuten voor je afspraak klaar zit, met wat te drinken en dat wat je verder nodig hebt.

Daarnaast mail ik cliënten vooraf enkele structurerende instructies en regels. Hierin staat bijvoorbeeld wat we doen als de internetverbinding wegvalt. Ik vraag het telefoonnummer van één van de gezinsleden, en mocht de verbinding onverhoopt worden verbroken, dan bel ik die persoon. Deze helderheid vooraf voorkomt dat ze elkaar gaan bellen of whatsappen, want dan ontstaat er onrust. Ik spreek vooraf ook af dat we hooguit een kwartier proberen de boel weer op te starten. Is het dan niet gelukt, dan maken we een nieuwe afspraak. Dit voorkomt dat afspraken uitlopen, het is immers belangrijk dat ook je eigen agenda niet in de war raakt. Wat verder nog in de mail staat, is dat cliënten zorgen voor een ruimte waarin ze serieus en rustig kunnen praten. Zo is het echt geen goed idee dat cliënten liggend in bed een sessie doen. Of dat ze via een klein schermpje, zoals een mobiele telefoon, communiceren waarop ondertussen whatsappjes binnenkomen. 
Bij gezinstherapie in een gezin met oudere kinderen die een eigen computer hebben, geef ik de instructie dat alle gezinsleden zoveel mogelijk in een eigen kamer individueel achter hun beeldscherm zitten. Zo voorkom je dat het geluid gaat piepen of zingen en heb je iedereen goed in beeld. 

Een derde punt is dat cliënten regelmatig even weglopen, om bijvoorbeeld thee te zetten, of gaan eten tijdens de sessie. Om een gevoel van verbondenheid te houden, geef ik als tip mee om van tevoren drinken klaar te zetten. Met kleine kinderen kun je natuurlijk niet altijd voorkomen dat ze weglopen uit het beeld. Dan houd ik het wat losser en speelser en stel ik de ouders op hun gemak. Ik rek de grenzen wat op. Kinderen kun je bijvoorbeeld vragen of ze hun kamer willen laten zien via het beeldscherm. Kinderen vinden het interessant en grappig, dat beeldbellen, maar bij tieners mag je al blij zijn dat ze met je willen praten via een beeldscherm. Hun iPhone is veel interessanter. Dus bij hen ben ik milder. Het is goed om de regie te houden, maar afhankelijk van de leeftijd van de mensen met wie je werkt, kun je de teugels wat laten vieren.

Wat is er anders bij beeldbellen dan bij live therapie?

Voordat ik ga praten, noem ik de naam van de persoon tegen wie ik praat. Ik spreek langzamer en benoem non-verbale signalen veel vaker dan in live therapie. Vanachter een beeldscherm vind ik het lastiger de betekenis van de lichaamssignalen te in te schatten. Dus check ik het vaker. Circulaire vragen kun je heel goed toepassen in online therapie. Je kunt bijvoorbeeld aan een kind vragen: “ik zie allemaal knuffelbeesten. Is er een knuffelbeest dat laat zien hoe jij je nu voelt? Wil je dat eens pakken? Als ik aan dit knuffelbeest zou vragen hoe het met jou gaat, wat zegt het dan?”

Ook kun je creatief werken met wat je in de ruimte ziet, bijvoorbeeld foto’s die je ziet hangen. Of je vraagt kinderen hun Playmobil erbij te pakken en de situatie neer te zetten. Via Microsoft Teams kun je een PowerPoint delen en het gezin dingen laten opschrijven, bijvoorbeeld kernwoorden die het gezin typeren in deze tijden van corona. Wat ook goed helpt, is om dingen te laten tekenen. Ik ben nog bezig om uit te zoeken hoe je goed met tekeningen kunt werken via een beeldscherm, o.a. met behulp van een tekentablet. Maar dat is nog in ontwikkeling.

Hoe ga je om met heftige emoties tijdens beeldbellen?

Als er kans is op heftige en pijnlijke emoties geef ik extra instructies. Voordat ik een interventie toepas waarbij heftige emoties naar boven kunnen komen, doe ik eerst een aantal oefeningen. Vervolgens leg ik van tevoren uit wat men moet doen in het geval van diepe frustratie of pijn: de instructies opvolgen die ik dan geef om weer rustig te worden en grip te krijgen op de emotie. Als therapeut moet je dit ongemak kunnen dragen, in plaats van de emoties meteen te proberen te dempen. Zeker bij online sessies is een duidelijke en vooraf afgesproken instructie om de veiligheid en verbinding te waarborgen, noodzakelijk.

Het kost mij wel meer energie om sessies online te doen, omdat ik mijn zintuigen intensiever moet inzetten. Kijk, natuurlijk is het contact uit balans als je therapie online geeft. De natuurlijke neiging van mensen is nog steeds om face-to-face contact met elkaar te maken. Ik heb echter vertrouwen in online sessies, ook als er heftige emoties naar boven komen. Dat je er zelf vertrouwen in hebt, geeft holding (houvast) aan cliënten.

Je bent ook leertherapeut en supervisor. Vinden die sessies nu ook online plaats?

De eerste reactie van mijn supervisanten was om óf af te zeggen, óf de sessie face-to-face door te laten gaan. Ik heb echter vrijwel meteen alle face-to-face sessies afgezegd en de mogelijkheid van onlinesessies aangeboden. Naast mijn eigen praktijk, werk ik als behandelcoördinator in een kliniek en ik neem zoveel mogelijk maatregelen om zelf gezond te blijven.

In het begin moest ik mensen over de streep trekken om sessies online te doen. Ik krijg echter van mensen terug dat ze zich - ook online - gezien en begrepen voelen en inmiddels vinden alle leertherapie- en supervisiesessies online plaats. Ik nodig mensen uit in mijn online omgeving (meestal Microsoft Teams), maar er zijn ook supervisanten die mij in hun online omgeving uitnodigen, zoals therapieland (www.therapieland.nl, gratis tot en met 17 mei).

Welke kansen en mogelijkheden zie je bij beeldbellen?

Een deel van mijn cliënten woont ver weg en moet een behoorlijke afstand afleggen om bij mij in therapie te komen. Ik heb al vragen gehad of ik de therapie op termijn ‘blended’ kan aanbieden, dus een deel face-to-face en een deel online. Hierdoor kan ik meer cliënten bereiken.

Daarnaast zijn de mogelijkheden vergroot om mijn kennis te delen door middel van online sessies en trainingen. Ik geef webinars en online trainingen voor therapeuten. Ook via supervisie deel ik mijn kennis over online therapie en het omgaan met heftige emoties. De coronamaatregelen zelf kunnen ook heftige emoties teweeg brengen. Want stel je voor dat je gescheiden bent, je hebt co-ouderschap en je partner gaat veel vrijer met de RIVM-regels om, waardoor jij bang bent dat jij of je kind in gevaar komt. Samen met Petra Deij heb ik een online nascholing ontwikkeld over zorgvuldig scheiden, die binnenkort is te vinden op mijn website.  

Ook zijn we aan het kijken hoe we de intervisie via de zgn. EFT Cafés, online kunnen aanbieden. Als we intervisiemogelijkheden en nascholingen online kunnen aanbieden, ook als de coronamaatgelen wat versoepeld zijn, levert dit veel tijdwinst op omdat de reistijd wegvalt.

Heb je nog een laatste tip?

Om nog even bij die reistijd te blijven, die valt weg bij online sessies. Reistijd is echter wel een schakelmoment en het is goed om daar alert op te blijven. Ik vestig er de aandacht op door te vragen waar de cliënten mee bezig waren voordat ze de sessie ingingen, en wat ze na de sessie gaan doen. Zo kunnen ze even ‘landen’ in de therapie. Zelf ga ik bewuster om met pauzes, nu de onderbrekingen waaraan ik gewend was zijn weggevallen. Een kwestie van extra bewustzijn, aandacht en time management.

Wil je ook geïnterviewd worden voor deze rubriek of iemand aandragen, mail dan naar nvrg@nvrg.nl.