Flip Jan van Oenen

2.2. Ongewoon verdragen
Over verdragen als coping-mechanisme bij psychische pijn

Flip Jan van Oenen

Microniveau

Steeds meer mensen zijn op zoek naar een diagnose of etiket voor hun psychisch lijden, met het idee dat die diagnose toegang geeft tot een behandeling die problemen kan wegnemen. Maar dat therapie iedereen helpt en dat méér hulp beter helpt, is een mythe. Therapie draagt slechts bij een beperkte groep mensen (een beetje) bij aan het herstel en er zijn geen aanwijzingen dat therapieën effectiever zullen worden. De consequentie hiervan is: we zullen onze problemen moeten verdragen. En gelukkig kunnen we dat. We beschikken over een aantal coping mechanismen om psychische pijn te hanteren. En gelukkig gaat psychische pijn in de meeste gevallen weer over.

Door vast te houden aan de ‘hulp helpt’-mythe ondermijnen we het vertrouwen in ons eigen verdraagvermogen en maken we ons afhankelijk van therapeuten, psychologen en psychiaters voor de omgang met onze psychische pijn. Het is tijd voor een paradigmaverschuiving: van ‘oplossen moet en we kunnen het niet zonder therapeuten’ naar ‘verdragen kan en we kunnen het zelf’. Dat betekent ook een andere, meer bescheiden rol voor de therapeut in het therapeutisch proces. Je leert welke coping-mechanismen daarbij effectief zijn en hoe je als therapeut realistische en hoopvolle begeleiding kunt bieden zonder valse verwachtingen te scheppen. Met als -hoopvol- uitgangspunt dat dit mensen in staat stelt weer erop te durven vertrouwen dat ze zichzelf en elkaar kunnen redden. Systeemtherapeuten kunnen -bij uitstek- een bijdrage leveren aan een dergelijke collectieve herkadering van het therapeutisch proces.

Dr. Flip Jan van Oenen is (gepensioneerd) arts en systeemtherapeut. Hij werkte voorheen bij het Centrum voor Relationele Therapie van Arkin in Amsterdam en het AIGR. In 2017 promoveerde hij aan de VU op de effectiviteit van therapie. Hij is auteur van ‘Het misverstand psychotherapie’ en vele publicaties op het gebied van acute psychiatrie en systeemtherapie. In januari 2025 verschijnt zijn nieuwe boek 'Verdragen'.  

Heleen van der Pijl en Robert van Hennik

2.3. Systemische consultatie bij complexe vraagstukken in en tussen organisaties
‘Problems are solved, not by giving new information, but by arranging what we have always known’.
Wittgenstein, 1953, aphorism 109

Robert van Hennik en Heleen van der Pijl

Mesoniveau

Systemische consultatie is een passende respons bij complexe samenwerkingsvragen waarbij focus op planning, controle, reductionisme en (geïndividualiseerde) eigen regie vaak niet volstaat. Gedurende de parallelsessie delen Robert en Heleen werkwijzen van systemische consultatie die, mede geïnspireerd door Marijke Spanjersberg, ontwikkeld en bruikbaar zijn. Deelnemers leren over en oefenen met vragen als: hoe brengen we bij lastige kwesties de onderlinge samenwerking, het speelveld en de spelregels in kaart? Hoe maak je circulaire patronen bespreekbaar? Hoe zien we interactiepatronen onderhouden worden in triades en maken we dat zichtbaar? Hoe verwijst frustratie naar ‘waarden onder druk’? Hoe openen we daar de dialoog over? We geven praktijkvoorbeelden en nodigen uit tot reflectie op casuïstiek.

Dr. Robert van Hennik is systeemtherapeut, supervisor en docent. Hij promoveerde aan de University of Bedfordshire in feedback gestuurde systeemtherapie en heeft ruime ervaring in gezins- en relatietherapie binnen de kinder- en jeugdpsychiatrie. Robert combineert praktijk, onderzoek en consultatie rond complexe zorg- en organisatievraagstukken en is gespecialiseerd in het faciliteren van duurzame verbindingen en samenwerking binnen multidisciplinaire teams. Hij werkt o.a. in eigen praktijk Ordiver. 

Heleen van der Pijl is psycholoog en in opleiding tot systeemtherapeut, werkzaam als coördinator bij het Centrum voor Consultatie en Expertise (CCE). Met haar focus op interactiepatronen en dynamieken binnen zorgrelaties helpt ze professionals en naasten om nieuwe perspectieven te vinden bij complexe zorgvragen. Heleen is gespecialiseerd in systemisch denken en het vertalen van wetenschappelijke inzichten naar praktische toepassingen in zowel de behandelkamer als organisaties.

André Besseling

2.4. Improviseren als eerste keus: Hoe je flexibel kunt blijven denken in het hier en nu

André Besseling

Microniveau

Deze interactieve sessie laat zien hoe lenigheid werkt in de praktijk van alledag, bekeken vanuit een perspectivistische invalshoek. Om dit duidelijk te maken wordt gebruik gemaakt van de IMPRO-cirkel. Dit is een handzaam model wat helder laat zien hoe je flexibel kunt blijven denken wanneer de rechtlijnigheid toe slaat, zowel bij jezelf als bij je cliënt. Vanuit verschillende perspectieven kijken we naar een casus uit de praktijk. Dit doen we door gebruik te maken van theater, interactief werken en korte oefeningen. Hierdoor zul je als deelnemer aan den lijve kunnen ervaren wat lenigheid betekent. De workshop biedt een handig theoretisch kader en boeiend oefenmateriaal. Dit alles gegoten in de vorm van een interactieve voorstelling, waar ook flink bij gelachen kan worden.

André Besseling is improvisatieacteur en trainer. Hij is gepassioneerd bezig met improvisatietheater als middel om lenig te blijven en om creativiteit te doceren. In zijn praktijk werkt hij dan ook regelmatig met groepen waar flexibiliteit en een goeie samenwerking ondergesneeuwd is geraakt. Als acteur improviseert hij met wat er daadwerkelijk speelt in het publiek en gebruikt hij de kracht van systemisch werken in zijn voorstellingen. Naast trainer en acteur, is André ook de auteur van ’Theater vanuit het niets’, een boek over improvisatietheater als zelfstandige kunstvorm. 

2.5. En ik dan…?
Wat geeft de cliënt jou, behalve zijn probleem?

Henk de Graaf

Microniveau

Wat registreer ik, ga ik me vervelen, word ik uitgedaagd? Doe ik het wel goed? Wat gebeurt er nu in mij tijdens een therapiesessie? Het zijn vele vragen die Henk de Graaf zich tijdens iedere therapiesessie afvraagt en ook inbrengt. Hij  werkt ‘ervaringsgericht’. De werkrelatie die hij en de cliënt samen aangaan, ziet hij als een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Ervaringsgericht werken betekent voor hem dat je in het contact met je cliënten allerlei ervaringen opdoet. Je bespreekt zowel de ervaringen van de cliënt als die van jou als therapeut. De toewijding om een relatie te creëren die verdergaat dan routinematige sessies kenmerkt Henk, echte verbinding wordt ervaren en gevoeld door beiden. Het effect van zijn manier van werken is dat cliënten in ogenschijnlijk uitzichtloze situaties en met complexe hulpvragen positieve ervaringen opdoen waardoor er ruimte wordt gecreëerd om te veranderen.

In de paralelsessie gaat Henk werken met de zaal en wat er ontstaat. Net zoals ieder gesprek begint tussen de client en jou. Deze parallelsessie biedt een berg aan inzichten over het werk en jezelf. Na deze parallelsessie ben je in staat om nog dichter bij jezelf te blijven en jouw unieke persoonlijkheid in te brengen. Je kan hierdoor meer investeren in zowel het welzijn van je client als dat van jou.

Henk de Graaf is sinds 1985 werkzaam als psychosociaal therapeut. Hij is in opleiding tot systeemtherapeut. In 2000 is hij zijn eigen praktijk Bureau Henk de Graaf gestart waar hij samenwerkt met zijn vrouw Petra. Hun uitgangspunt is dat problemen veelal ontstaan of ontstaan zijn door niet goed functionerende relaties of systemen.